Artefiction Portfolio

Stromend door de tijd: Historische verhalen uit het Rivierengebied

In opdracht van Regionaal Archief Rivierenland schreef ik acht korte verhalen over verschillende (pre)historische periodes in de regio Rivierenland. Onderwerpen zijn de Tielse 'Stonehenge'-grafheuvel (1900 voor Chr.), een bijzonder laat-Romeins graf uit Tiel (420 na Chr.), de middeleeuwse bierkelder van kasteel Ammerzoden (1480), de bruiloft van Willem van Oranje in Buren (1551), de aankomst van de Culemborgse Jan van Riebeeck op Kaap de Goede Hoop (1652), het Franse leger dat de bevroren Waal oversteekt bij Zaltbommel (1794), de grote overstroming bij Leeuwen (1861) en de crash van een Amerikaans gevechtsvliegtuig in Opijnen (1943). Alle verhalen hebben een jonge hoofdpersoon, die soms ook echt heeft bestaan...

Het boek is kleurrijk geïllustreerd door Mandy Beckers (website), en zal worden aangeboden aan de bovenbouw van alle basisscholen in de regio. Bij ieder verhaal wordt een passend educatieprogramma ontwikkeld. Het boek werd geproduceerd en uitgegeven in samenwerking met Uitgeverij Leopold.

De onderste steen boven: onderzoek naar de vroegste bewoning van Rotterdam

In opdracht van Archeologie Rotterdam (BOOR) schreef ik een publieksboekje in de reeks Ontdek! over de archeologie van Rotterdams Doggerland. Niet alleen de prachtige vondsten van het Maasvlaktestrand komen aan bod, maar ook bijzondere opgravingen zoals het jager-verzamelaarskamp op de rivierduin in de Yangtzehaven en het 9000 jaar oude grafveldje van Tramremise Beverwaard. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan de nieuwste opgravings- en onderzoekstechnieken die door de Rotterdamse archeologen worden ingezet.

Het boekje is voor 7,50 te bestellen via dit mailadres.

De spoken van het stadhuis en andere Utrechtse verhalen

In opdracht van Stichting Kinderfonds Kiwanis Utrecht stelden auteur Koos Meinderts en zijn zoon Mathijs een verhalenbundel samen over twintig prominente plekken in de stad Utrecht ter ere van haar 900-jarige bestaan in 2022. De verhalen werden geschreven door twintig schrijvers die in Utrecht wo(o)n(d)en, werk(t)en of studeerden. Bij elke locatie schreef Mathijs Meinderts een korte, informatieve inleiding. Annette Fienieg maakte de illustraties, en er zijn foto's van Jan Buteijn.

Ik schreef het verhaal voor Castellum Hoge Woerd in Leidsche Rijn. Het is geen avontuur geworden dit keer, maar een sfeervolle, zintuiglijke impressie van de plek en hoe het verleden in het heden kan doorsijpelen, als je maar goed genoeg oplet. Het heet 'Romeinse kersen'.

De spoken van het stadhuis is verkrijgbaar bij Utrechtse boekhandels en museumwinkels, en te bestellen via de webwinkel van Vereniging Oud Utrecht. De opbrengst wordt gebruikt om duizend Utrechtse kinderen die het thuis niet breed hebben een exemplaar van het boek te geven.

Audioverhalen Bronstijdwijk Reigersborg, Hoogkarspel

Om aandacht te geven aan de archeologie van de nieuwe woonwijk Reigersborg Zuid V in Hoogkarspel, schreef ik in opdracht van de Westfriese Bibliotheken twaalf korte verhalen die zich afspelen in de bronstijd: de belangrijkste periode die werd aangetroffen tijdens de opgravingen voorafgaand aan de bouw. Elk verhaal heeft als onderwerp een van de straatnamen van de nieuwe wijk, die op de bronstijd zijn geïnspireerd (zoals Kringgreppel en Tumulus). Daarnaast werd er ook een schrijfwedstrijd georganiseerd, waarmee kinderen werden uitgedaagd zelf een prehistorisch verhaal te schrijven. Ter voorbereiding gaf ik een schrijfworkshop.

De twaalf verhalen plus het winnende verhaal van Ava zijn ingesproken als audioboek. Ze zijn te beluisteren via deze link.

OER VUUR IJZER: Het ijzersterke Germaanse verhaal van Heeten

In samenwerking met Stichting Germanen Heeten en Vuurrood communicatie en educatie schreef ik een verhaal dat zich afspeelt in het Heeten van de derde eeuw. De dertienjarige Wolf wordt in vertrouwen genomen door de hoofdman van het dorp, maar tegen welke prijs? In het verhaal komen verschillende archeologische vondsten uit Heeten terug, van een veld vol ijzerovens tot Romeinse hangers en beeldjes. Dit avontuur

zou zomaar eens echt gebeurd kunnen zijn....

Het verhaal is onderdeel van een groot project waarmee de Stichting het Germaanse verleden van Heeten breder onder de aandacht wil brengen, met nadruk op de grootschalige ijzerproductie in en rond de nederzetting. In Kulturhus Trefpunt is een nieuwe informatieruimte (Germanenkamer) ingericht, en er is een fiets- en wandelroute uitgezet die langs de belangrijkste opgravingslocaties voert. Het verhaal van Wolf speelt in beide inrichtingen een belangrijke rol. Voor meer informatie zie oervuurijzer.nl.

Onder de golven: Het verhaal van Doggerland

In opdracht van en in samenwerking met het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden schreef ik een informatief kinderboek met als uitgangspunt de tijdelijke tentoonstelling Doggerland. Verdwenen wereld in de Noordzee. Aan de hand van archeologische objecten uit de tentoonstelling komt een miljoen jaar aan menselijke en landschappelijke geschiedenis aan bod. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een spannend, sfeervol, fictief verhaal. Het boek is rijk geïllustreerd door Djenné Fila (website).

Onder de golven is uitgegeven door Fontaine Uitgevers. Het boek is verkrijgbaar bij alle Nederlandse en Vlaamse boekhandels. De tentoonstelling Doggerland. Verdwenen wereld in de Noordzee was t/m 31 oktober 2021 te zien in het RMO.

Tussen dam en schip: het oudste scheepje van Rotterdam

In opdracht van BOOR (Archeologie Rotterdam) schreef ik een publieksboekje in de reeks Ontdek! over de middeleeuwse punter die in 1991 werd gevonden tijdens opgravingen voorafgaand aan de aanleg van de Willemsspoortunnel. Het bootje was nagenoeg compleet en stamde uit de tweede helft van de dertiende eeuw. Het lag direct onder de dam in de Rotte: het begin van de stad Rotterdam. Dankzij de punter kon de aanleg van de dam gedateerd worden rond 1270.

In het boekje ga ik in op de ontdekking van de punter, de aanleg van de dam en de ontstaansgeschiedenis van de stad, maar ook op de restauratie van het scheepje, dat sinds 22 februari 2022 permanent tentoongesteld wordt op de derde verdieping van de Centrale Bibliotheek Rotterdam.

Kinderroute De ommuurde stad

In opdracht van Centraal Museum te Utrecht bedacht ik een manier om jonge bezoekers spelenderwijs de historische tentoonstelling De ommuurde stad te laten ontdekken. Gebaseerd op het principe van letterboxing kruipen kinderen in de huid van een jong gildelid op weg naar de stadsmuur. Hun wacht staat op het punt te beginnen. Maar wat is het wachtwoord ook alweer? Aan de hand van aanwijzingen en vragen over de tentoongestelde objecten verzamelen ze de letters van het wachtwoord bij elkaar. Daarnaast worden ze uitgedaagd om na te denken over veiligheid en verbinding, toen en nu.

De vormgeving van het opdrachtblad is van De Vrijer Van Dongen (website). De ommuurde stad was te zien van 12 september 2020 tot 17 januari 2021.

Verhalen archeologische leskisten OBS Haarzicht

In opdracht van Koninklijke BAM Groep schreef ik zeven korte verhalen bij de archeologische leskisten voor de groepen 3 t/m 8 van de nieuwe openbare basisschool Haarzicht. De leskisten werden samengesteld door Birgit Postma Projecten en behandelen de drie periodes die bij de opgravingen voorafgaand aan de bouw van de school werden aangetroffen: de ijzertijd, de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen. De verhalen zijn een spannende inleiding op de lessen bij de kisten en spelen zich af in de betreffende periodes met kinderen van verschillende leeftijden in de hoofdrol. De leskisten vallen binnen het project Echt Gebeurd! (website), een op maat gemaakt lesprogramma voor scholen in Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern dat kinderen door middel van spannende verhalen, lesopdrachten en excursies laat kennismaken met de geschiedenis van hun omgeving.

Cursus archeologische rapportages schrijven

In opdracht van PASTA (postacademisch scholingstraject archeologie) ontwierp ik een eendaagse cursus waarin ik handvatten geef om beter en gemakkelijker een archeologisch standaardrapport te kunnen schrijven. Aan bod komen onder meer doel en publiek, tekststructuur, stijl en techniek. Ook wordt aandacht besteed aan schrijven voor niet-wetenschappelijke lezers. Gedurende de dag voeren de cursisten korte opdrachten uit waarin de verschillende aspecten van het (rapportage)schrijven meteen in praktijk worden gebracht.

De cursus wordt een aantal keer per jaar aangeboden door PASTA. Voor aanmeldingen, kijk hier. Wilt u de cursus incompany aanbieden? Neem dan contact op met PASTA.

Op avontuur! Ontdekkingsreis in Archeon

"Kun jij zelf vuur maken? Of slingeren met een kogel? Weet je hoe vergif smaakt? Of hoe je de goden om hulp moet vragen? En ben je ooit aan boord geweest van een drakenschip? In deze verhalenbundel nemen de Schrijvers van de Ronde Tafel je mee op reis naar de prehistorie, de Romeinse tijd, de Vikingen en de middeleeuwen. Ga op avontuur en beleef de geschiedenis in Archeon."

In samenwerking met de Schrijvers van de Ronde Tafel schreef ik voor museumpark Archeon en Uitgeverij Leopold twee verhalen voor de bundel Op avontuur! Ontdekkingsreis in Archeon. Ieder verhaal speelt zich af in een van de tijdperken die in Archeon gepresenteerd worden: van het mesolithicum tot en met de late middeleeuwen. Ik schreef de verhalen voor de brons- en ijzertijd. De bundel is bedoeld voor kinderen vanaf 7 jaar en verkrijgbaar via Archeon, in de museumwinkel en online (bestelling per mail).

Spreeuw

"Reis duizenden jaren terug in de tijd en ontdek de geheimen van de kinderen die hier ooit rondliepen, speelden, plannen smeedden en droomden. Net als jij nu."

Voor het Prinses Máxima Centrum in Utrecht schreef ik Spreeuw, een kinderboek met zes verhalen, gebaseerd op de sporen en voorwerpen die tijdens het archeologisch onderzoek voorafgaand aan de bouw van het Centrum gevonden zijn. Vijf verhalen spelen zich af in de prehistorie, vanaf het laat-paleolithicum tot en met de ijzertijd. Het zesde verhaal speelt in 2015, ten tijde van de opgravingen.

Omslag en illustraties zijn verzorgd door Saskia Halfmouw. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Leopold en wordt uitgedeeld aan alle kinderen die in het Prinses Máxima Centrum worden behandeld.

Brons: Over glimmende schatten in mistige moerassen

In opdracht van prof. dr. David Fontijn van de Universiteit Leiden schreef ik een kinderboek gebaseerd op zijn VICI-project Economies of Destruction. The emergence of metalwork deposition during the Bronze Age in Northwest Europe, c. 2300-1500 BC. Het boek maakt deel uit van de valorisatie van het project, en presenteert de resultaten van het onderzoek op toegankelijke wijze door een combinatie van fictie en non-fictie. Het boek is daarnaast prachtig geïllustreerd door Zilveren-Penseelwinnares Sanne te Loo (website).

Brons is uitgegeven door Fontaine Uitgevers. Het boek is verkrijgbaar in webwinkels en alle Nederlandse en Vlaamse boekhandels. Lees hier meer over de nominatie voor de Woutertje Pieterse Prijs 2020. In 2020 won Brons daarnaast een Vlag en Wimpel van de Griffeljury én werd het boek geselecteerd als White Raven door de International Youth Library! Bekijk de catalogus hier.

Liefs van Julia

Voor Archeologiecentrum Noord-Holland Huis van Hilde verzorgde ik voor de tijdelijke tentoonstelling Liefs van Julia de rode draad door de expositie. Julia, een jonge vrouw uit de late bronstijd wiens skelet samen met dat van een jonge man werd gevonden in een greppel tijdens opgravingen in Bovenkarspel, vertelt over een bijzondere gebeurtenis die van grote invloed was op haar leven, en misschien ook wel op haar dood...

In de tentoonstelling werd het verhaal gepresenteerd aan de hand van vier 360°-filmpjes, gemaakt door Springlevend Verleden, CruxQuest en een groep enthousiaste re-enactors. Daarnaast was de verhaaltekst als rijk geïllustreerde brochure beschikbaar.

Liefs van Julia presenteerde de meest bijzondere vondsten uit het archeologisch onderzoek voorafgaand aan de aanleg van de Westfrisiaweg en was tot en met 15 september 2019 te zien in Huis van Hilde te Castricum.

Plannex21

Voor het vernieuwende leerplatform Plannex21 schreef ik vragen en opdrachten voor de eerste drie tijdvakken geschiedenis in het basisonderwijs (Tijd van jagers en boeren, Tijd van Grieken en Romeinen en Tijd van monniken en ridders). Plannex21 richt zich sterk op het ontwikkelen van 21st-century-skills, waaronder creatief, analytisch en kritisch denken, computationele vaardigheden en communiceren. Deze vaardigheden zijn dan ook in ieder tijdvak ruimschoots geïntegreerd. Daarnaast heb ik geprobeerd de leerlingen waar mogelijk buiten de gebaande paden te laten denken over de vroegste perioden in de geschiedenis, en plezier te laten beleven aan het leren over en onderzoeken van de onderwerpen.

Het zwaard, het juk en het meisje

"2800 jaar geleden. Jorre woont in een klein boerendorp in het bos, vlak bij de heide. Als zoon van de smid zorgt hij voor de paarden van hoofdman Aart. Het leven is goed en rustig. Maar als Aart plotseling sterft, wordt alles anders. Aarts zoon Jaak volgt zijn vader op, maar is hij wel een goede leider? En dan is er nog Aarts dochter Adela, die net zoveel van de paarden houdt als Jorre. Ze is aardig, maar ook een beetje vreemd..."

In opdracht van de gemeente Oss en in samenwerking met gemeentearcheoloog Richard Jansen schreef ik een verhaal dat zich afspeelt in de vroege ijzertijd - maar ook in de middeleeuwen, jaren '30 van de vorige eeuw en het heden - rond de Vorstengraven van Oss. Het is gebaseerd op de nieuwste inzichten rond het grafritueel, de inhoud van de graven en de personen die onder deze enorme grafheuvels lagen.

Het boek is te leen bij de meeste Nederlandse bibliotheken!

Uit de Achterhoek: verhalen in de bodem

Ter gelegenheid van de tentoonstelling Archeologie uit je achtertuin! van het Rijksmuseum van Oudheden schreef ik in opdracht van de Omgevingsdienst Achterhoek de verhalen bij de voorwerpen uit de Achterhoek die de komende tijd in Leiden te zien zullen zijn. Acht gemeenten, acht voorwerpen, acht verhalen. Het boekje werd geïllustreerd door Kelvin Wilson. Bekijk of download het hier.

Castellum Hoge Woerd, De Meern

Op 30 augustus 2015 opende Castellum Hoge Woerd haar deuren in De Meern. Het moderne gebouw volgt de werkelijke contouren van het Romeinse fort in de ondergrond. Het Castellum bestaat uit een café, een podium, een steede en een museum, met als pronkstuk het Romeinse schip De Meern 1.

Namens de afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht werkte ik aan onderdelen van de vaste tentoonstelling '3000 jaar wonen en werken in Leidsche Rijn'. Voor zowel het museum als de steede bedacht en schreef ik:

hoorspelen bij archeologische vondsten en de Romeinse wachttoren
museumteksten bij objecten
storyboards voor animaties en interactieve presentaties
content en teksten voor interactieve presentaties en games

Dit deel van de tentoonstelling werd begin september 2016 opgeleverd en door NRC Handelsblad beoordeeld met 5 sterren. Meer informatie op www.castellumhogewoerd.nl en www.museumhogewoerd.nl.

Maar ook...

Publieksgerichte artikelen

Als archeoloog schreef ik enkele artikelen voor een niet-wetenschappelijk publiek:

Dielemans, L. 2011. 'Bruine beren en beverburchten. Bronstijdbewoning in Leidsche Rijn'. In: Tijdschrift Oud-Utrecht 84-5, 142-146. Utrecht.
Dielemans, L. 2011. 'Vlechtwerk van duizenden jaren oud in Utrecht'. In: GM KWADRAAT 44, 23. Utrecht.
Dielemans, L. 2012. 'Rituelen in Rijnvliet?'. In: GM KWADRAAT 47, 18-19. Utrecht
Dielemans, L. 2013. 'Rituelen in Rijnvliet?'. In: Tijdschrift van de Historische Vereniging Vleuten, De Meern, Haarzuilens 127, 14-17. Vleuten.
Dielemans, L. 2017. 'Prehistorisch tafelen in Utrecht'. In: Jaarboek Oud Utrecht 2017, 7-12.

Kleine projecten

Tekstredactie van de eerste hoofdstukken van het boek Textiel uit Hollandse bodem (2024) door Marijn Stolk en Martine Benot Teunissen (bekijk en bestel hier)
Tekstredactie van de vernieuwde website van archeologisch bedrijf Aardewerk & Archeologie.
(Kerst)verhaal over de neolithische bijl die in 2017 door een wandelaar werd gevonden in Leersum voor Nieuwsblad De Kaap.
Kinderfolder (9+) voor de tentoonstelling Het geheim van de Bentincklaan over Leersum in de vroege middeleeuwen, in samenwerking met de gemeente Utrechtse Heuvelrug en de Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen-Leersum.
Bronstijdspeurtocht voor kinderen (9+) over de afdeling Archeologie van Nederland van het RMO ter gelegenheid van de boekpresentatie van Geestenkrijger.

Archeologie

Vanaf april 2017 werkte ik als zelfstandig veldarcheoloog voor de volgende bedrijven en instellingen:

Erfgoed gemeente Utrecht
IDDS Archeologie
Archol
Gemeente Den Haag

Linda Dielemans